De geruchten waren er al een tijdje en we hebben er even op moeten wachten, maar de nieuwe Shimano Dura-Ace Di2 12-speed groepset is vandaag officieel gepresenteerd. En tegelijkertijd is ook de 12-speed uitvoering van de Ultegra R8100 Di2 groepset een feit. Afgelopen juli ging ik met Shimano mee naar Frankrijk om daar de nieuwe Dura-Ace R9200 groep te testen. En na een paar mooie testritten kan ik in elk geval al concluderen dat de nieuwe groepset het wachten zeker waard is geweest.
Meer dan alleen een extra versnelling
Met de nieuwe groep heeft Shimano nu, naast het mountainbiken, ook 12-speed voor op de weg. Maar de nieuwe Dura-Ace en Ultegra groepsets zijn veel meer dan ‘slechts één extra versnelling’. Nieuwe looks, maar vooral ook nieuwe technieken. Bij het zien van de onderdelen moest ik in het begin wel even wennen aan de looks, want er is erg veel veranderd. Zo ogen de cranks wat hoekiger, zijn de shifters een stukje groter geworden en is de achterderailleur ook wat forser. Waar de shifters wat groter zijn, hebben ze de voorderailleur en de remklauwen kleiner weten te maken. Op de foto’s kan je de nieuwe looks goed zien en na vier dagen met deze groepset op pad te zijn geweest ben ik verrast door de technieken en ben ik enthousiaster dan ik verwacht had.
Naast de disc-versie, waar ik mee heb gereden, komt er ook een Dura-Ace 12-speed groep voor velgremmen. Hiervoor wordt de huidige versie geüprade met een extra versnelling en dunnere Di2 kabels, maar deze zal niet draadloos zijn. Deze groepset zal op de markt komen voor mensen die hun huidige fiets willen upgraden. Nieuwe fietsen worden alleen opgebouwd met de Disc groepsets van Shimano. Naast de Dura-Ace kan dat dus ook de nieuwe Ultegra groep zijn. De ins en outs van deze Shimano Ultegra R8100 Di2 Disc groepset zullen binnenkort ook hier voorbij komen.
De ontwikkeling van de Dura-Ace groepset hebben ze verdeeld in vijf onderdelen:
- Di2 Platform
- Interface/aansturing
- Aandrijflijn
- Remsysteem
- Wielsets
Achterderailleur is de spil van het nieuwe Di2 platform
Draadloos! Althans, voor een groot deel. Voor de nieuwe groep heeft Shimano een geheel nieuw Di2 platform ontwikkeld. De aansturing van het schakelen van shifter naar de derailleur gaat draadloos, maar beide derailleurs zijn nog wel met een Di2 kabeltje aangesloten op de accu. Dit zijn dan ook de enige twee kabels die in het nieuwe systeem te vinden zijn. Vanaf de accu gaat er een kabeltje naar de achterderailleur en een kabeltje naar de voorderailleur. En ook deze Di2 kabels heeft Shimano doorontwikkeld, want deze zijn dunner geworden. De junctionbox met oplaadpoort en de ANT+ en Bluetooth sensoren zijn verwerkt in de achterderailleur. Hierdoor is de derailleur zelf iets groter geworden, maar heb je geen extra kabels en losse junction box meer nodig. Dit kan overigens nog wel, want je kan de groepset ook helemaal bekabeld aansluiten en het voordeel daarvan is dat de accu langer mee gaat.
De shifters communiceren via een draadloos protocol met de achterderailleur die het systeem aanstuurt. De shifters worden ‘gepaird’ met de achterderailleur. Als je een fiets koopt, hoef je dit zelf natuurlijk niet te doen, maar dit kan onder andere via de E-Tube app. Via deze app kan je het systeem uitlezen, personaliseren, firmware updaten en de accu-status checken. Je kan de status van de accu ook zien door het knopje op de achterderailleur in te drukken. Dit deed je bij de vorige Di2 groepen nog op de junctionbox, maar deze zit dus nu verwerkt in de achterderailleur.
Op de achterderailleur zit nu ook de oplaadpoort, mooi weggewerkt achter een rubber klepje, waarbij je de kabel aansluit met een magnetisch stekkertje. De shifters hebben elk een knoopcel batterij in de hoods om te kunnen communiceren met de achterderailleur. De status van deze batterijen kan je checken door de knoppen tegelijk in te drukken en het indicatie lampje voor op de shifter te checken, of via de app.
Sneller schakelen met draadloze shifters
Ik noemde al het nieuwe Di2 platform dat ze ontwikkeld hebben voor de draadloze communicatie. Uit metingen van Shimano blijkt dat er enorm veel draadloze signalen actief zijn tijdens een koers. Daarom heeft Shimano een eigen protocol ontwikkeld zodat signalen elkaar niet kunnen verstoren en het ook niet mogelijk is om het signaal te verstoren. Het nieuwe protocol is vier keer sneller en 75% zuiniger dan Zigbee, het draadloze Smart Home protocol dat bijvoorbeeld wordt gebruikt bij draadloze lampen in je huis. Klinkt leuk, maar schakelen in een sprint is natuurlijk wel wat anders dan het aan doen van je lamp in de woonkamer.
In vergelijking met de Dura-Ace 9100 Di2 groep schakelt de achterderailleur 58% sneller. Dit komt doordat de draadloze communicatie een fractie sneller is en de sterkere motor waardoor de derailleur sneller beweegt. De voorderailleur schakelt 45% sneller ten opzichte van zijn voorganger. De shifter communiceert met de achterderailleur, die op zijn beurt het signaal doorgeeft naar de voorderailleur. Hierdoor is de reactietijd van de derailleur een fractie langzamer, maar ook hier is er een sterkere motor geplaatst waardoor de de beweegtijd van de derailleur een keer zo snel is. Nog even voor de beeldvorming: we hebben het hier over tienden van seconden waarbij de achterderailleur niet 0,18 maar slechts 0,08 seconden nodig heeft om van de 17 naar de 15 te schakelen.
De shifters zijn iets groter geworden en daarbij is er vooral gekeken naar de ergonomie, maar ze zijn heel anders dan de GRX Di2 shifters bijvoorbeeld. De hoods zijn wat hoger, langer en hellen naar binnen. Hiermee heb je een meer natuurlijke houding van je hand en de pols bij het vastpakken en is er meer ruimte in de ‘grip-area’ voor mensen met grotere handen. De rubberen hoods hebben niet meer de structuur met kleine vierkantjes op het oppervlak, maar ogen gladder. De grootte van de twee schakel-knoppen op de shifters zijn iets groter gemaakt en hebben meer hoogteverschil ten opzichte van elkaar. De knoppen zijn zo beter te bedienen en het verschil tussen opschakelen en afschakelen is beter voelbaar. Vooral als je met dikke handschoenen rijdt zal je hier profijt van hebben. Met de sprint en climber shifters kan je ook nu de mogelijkheden om te schakelen verder uitbreiden. Deze knopjes koppel je met een kabeltje rechtstreeks aan de shifter, die hiervoor een aparte aansluiting heeft.
12-speed en een 54 voorblad
Door de extra versnelling is de range aan versnellingen natuurlijk uitgebreid. Dat geldt ook voor het gewicht want dit is 20 gram meer dan de vorige Dura-Ace Di2 groepset. Met 2 voorbladen en 12 tandwielen kom je op een totaal van 24 versnellingen en dat biedt meer mogelijkheden. Te beginnen bij de crankset, die qua techniek en materiaal niet is gewijzigd. Hiervoor gebruikt Shimano ook nu het Hollowtech principe en een 24 mm as. De vorm en verhoudingen van kettingbladen is wel deels gewijzigd. De ‘oldschool’ 53/39 heeft op verzoek van de profs plaatsgemaakt voor een 54/40. Ook bij de huidige generatie wordt deze combinatie al regelmatig gemonteerd vanwege de hoge snelheden in het peloton tegenwoordig. Naast deze tandwielen is er nog de semi-compact (52/36) zoals hieronder op de foto en een compact (50/34).
De achterderailleur heeft een groter bereik gekregen waardoor er cassettes op passen met maximaal 34 tanden, daar waar de vorige generatie tot maximaal 30 tanden kon. Er is één type derailleur en het onderscheid tussen een korte en lange kooi van je derailleur is daarmee verdwenen. In combinatie met de extra versnelling heb je een groter bereik. Qua cassettes heb je bij deze Dura-Ace groep twee mogelijkheden. Een 11/30 of een 11/34. Shimano heeft onderzocht dat de ‘sweet-spot’ van de cassette op de 17 en 15 kransjes ligt. Daarmee bedoelen ze dat dit de meest gebruikte tandwielen van de cassette zijn. Daarom hebben ze gekozen om bij de 11/30 cassette een 16 toe te voegen. Bij de tweede en lichtste cassette hebben ze een 34 toegevoegd aan de bestaande 11/30 11-speed cassette waardoor dit een echte klimcassette wordt en je niet je voorbladen hoeft te wisselen als je de bergen in gaat.
12-speed is niet helemaal nieuw voor Shimano, want voor de mountainbike hebben ze al de XTR groepset. De ketting die ze voor deze mountainbike groep hebben ontwikkeld wordt direct overgenomen bij de groepsets voor op de weg. Dat geldt ook voor de remschijven, maar daar ga ik verderop nog op in. Bij de XTR 12-speed groepset heeft Shimano het Hyperglide+ geintroduceerd en ook dat passen ze nu toe bij deze Dura-Ace groep. Op de cassette hebben ze zogeheten schakelhulp, zodat de ketting soepeler overschakelt naar een groter of kleiner tandwiel. Het schakelt dan niet alleen soepeler, maar maakt ook minder geluid. Ergens vind ik dit nog wel een beetje jammer want het typische ‘klang’ geluid bij het schakelen in een sprint hoor je niet meer.
Nieuwe cassette kan op 11s body, maar nieuwe 12s body is beter
De 12-speed Dura-Ace cassettes hebben ze aan de binnenkant zo ontwikkeld, dat deze ook op een 11-speed body passen. Wanneer je dus meerdere wielsets voor je fiets hebt kan je deze blijven gebruiken en dat vind ik slim gedaan. De 12-speed body heeft veel meer inkepingen als je het vergelijkt met de huidige body en hierdoor worden krachten beter verdeeld. Voordeel van dit nieuwe Spline montage-patroon is dat Shimano nu ook bodies van aluminium kan maken, daar waar deze vanwege de hardheid eerder van staal of titanium moesten zijn. In het geval van Dura-Ace zal het nog steeds titanium zijn, maar voor de minder dure wielsets kan er nu dus worden gekozen voor aluminium in plaats van staal zodat er weer wat gewicht bespaard wordt.
Meer ruimte en veel remkracht
Ik zei al dat ze de remschijven vanuit het mountainbiken meenemen naar deze serie Dura-Ace. Veel profs maken al langere tijd gebruik van de XTR remschijven op hun racefiets, vanwege de betere koeling. De open structuur van de remschijf zorgt voor 66% minder warmte in vergelijking met de huidige Dura-Ace schijven, aldus Shimano. De remschijf is dus niet nieuw en dat geldt ook voor de remblokken die in deze remmen worden gebruikt. Wel nieuw is de vorm van de remklauw en dat komt vooral door de bouw ervan. De remklauw bestaat uit één geheel daar waar de andere remklauwen nog twee helften kent. Door deze nieuwe constructie moet tijdens het productieproces de zuiger van buitenaf in de remklauw worden gemonteerd. Het ronde kapje dat je aan de buitenkant van de remklauw ziet is de opening waardoor de zuigers worden gemonteerd.
De binnenkant van de remklauw is 10% breder en zorgt daarmee voor meer ruimte tussen de schijf en de remblokken. Dit moet voorkomen dat er zand en vuil tussen blijft zitten en ook minder kans op het hinderlijke joelen van de remmen. Door meer ruimte tussen de schijf en de remblokken zou je denken dat je de hendel ook verder in moet trekken om te remmen, maar ook hiervoor heeft Shimano een nieuwe techniek ontwikkeld. Ze noemen dit Servo Wave Action en daarmee wordt de olie sneller verplaatst zodat je met een kortere slag, krachtiger kan remmen.De slag van de remhendel is ook te personaliseren. Zo kan je de hendel wat dichter bij zetten als je kortere vingers hebt, maar kan je ook het aangrijp punt van het remmen tunen naar eigen voorkeur.
Misschien wel de grootste winst bij de remklauwen is er voor de mechaniekers en monteurs. De mannen van Shimano die ik hierover gesproken heb vonden dit allemaal de beste vooruitgang. Voor het monteren en het onderhoud van de remmen is er een nieuw systeem waarmee olie kan worden toegevoegd of ververst. Een apart schroefje en een olie-spuit die wordt vastgeklikt op de remklauw. Als je zelf wel eens met een ‘bleed-kit’ in de weer bent geweest zal je vast herkennen hoe makkelijk deze van de rem afschoot. Bij het nieuwe systeem kan dit dus niet meer gebeuren doordat dit op elkaar wordt geklikt.
Nieuwe tubeless en tubular wielen in drie verschillende hoogtes
In totaal kent de Dura-Ace serie zes verschillende wielsets voor schijfremmen, waarbij je keuze hebt uit drie verschillende hoogtes van de velg. De lichtgewicht 36 mm, de allround 50 mm of de aerodynamische 60 mm velgen. De wielsets komen met een tubeless velg of tubular velg. Voor velgremmen zijn er ook drie wielsets met dezelfde velghoogtes. Dit zijn full carbon tubular wielen die in eerste instantie alleen door profteams gebruikt zullen worden, zolang nog niet alle ploegen zijn overgestapt op schijfremmen.
De velgen zijn ontwikkeld met het oog op stijfheid, gewicht en aerodynamica en hebben een interne breedte van 21 mm. Aan de buitenkant meten de velgen 28 mm. De C36 tubeless clincher wielen voor schijfremmen wegen 1338 gram en zijn daarmee de lichtste uit deze serie. De C60 wielen noemt Shimano High-Rigidity en deze zijn specifiek ontwikkeld voor de sprinters. Zo heeft het voorwiel een verstevigd spaakpatroon en zijn de wielen gebouwd met 1,8 mm dikke spaken in plaats van de 1,5 mm spaken uit de C36 en C50 wielen. Hiermee wordt het wiel 10% stijver, naast het aerodynamische voordeel door de hogere velg. Deze extra stevigheid maakt de wielen ook beter geschikt voor zwaardere renners.
Shimano maakt bij deze wielsets gebruik van een naaf met ratchet systeem. Een bekend systeem waarbij er twee gekartelde ringen in elkaar vallen. Het systeem heeft als voordeel dat er door de vele kartels een snellere aangrijping is in vergelijking met een systeem met pallen. Hierdoor reageert het achterwiel sneller op de pedaalslag van de renner. Ander voordeel is dat hiermee ook gewicht wordt bespaard ten opzichte van de vorige Shimano naven.
De wielen hebben subtiele decals. Deze zijn een stuk minder opvallend dan de eerdere wielen waarbij het Dura-Ace logo groot over de hele velg was afgebeeld. Ondanks dat zijn ze nog steeds goed herkenbaar als een set Shimano wielen.
Shimano Powermeter
Net als in de R9100 serie is ook nu de crankset uitgerust met een powermeter. De positie is iets veranderd want aan de rechterkant zit deze nu in het verlengde van de crankarm. Op de linker crank arm is de positie ongewijzigd. De powermeter heeft een accu die je kan opladen en deze heeft dezelfde aansluiting als de achterderailleur. Je kan dus beide accu’s opladen met dezelfde oplaadkabel. De powermeter zal volgens Shimano tot 300 uur werken op een volle accu. Shimano zelf geeft aan dat de powermeter op verschillende punten meet zodat er altijd een stabiele meting is, ook bij slecht wegdek en kasseien.
Specificaties
Gewicht groepset: 2506 gram (excl. powermeter en excl. wielen)
Cranksets: 54/40, 52/36 of 50/34
Cassettes: 11/30 of 11/34
Prijs groepset R9270 met Power Meter – DURA-ACE Di2 vanaf € 4999,-
Prijs groepset R9200 DURA-ACE Di2 is er vanaf € 3849,-
*prijzen zijn zonder Disc rotors en Di2 bekabeling
Prijs wielset Dura Ace in verschillende hoogtes: € 1998,-
beschikbaar vanaf oktober 2021
Eerste indruk van de Dura-Ace groep
Vier dagen heb ik in de Franse Pyreneeën gereden voor een eerste indruk van deze groep. Ik zei in de eerste alinea al dat ik verrast ben door de techniek en werking van de groep. Ik rij zelf nu zo’n vier jaar met een Di2 groepset van Shimano en na vier dagen met deze nieuwe Dura-Ace groepset vind ik de 12e versnelling misschien wel het minst opvallend. Tuurlijk is hij aanwezig, en ik heb in de verschillende tochten ook alle 24 versnellingen meerdere keren gebruikt.
De grootste winst vind ik de snelheid van het schakelen en de remkracht. Ik had vooraf niet verwacht dat hier nog zoveel ruimte voor verbetering was. Het gaat ‘slechts’ om een tiende van een seconde maar het snelle schakelen is goed merkbaar. Vooral schakelen van het grote naar het kleine blad met de voorderailleur gaat erg snel. Bij het schakelen met de achterderailleur merk ik dat het naast snel ook soepel en stil gaat. Wanneer je schakelt terwijl je kracht zet gaat dit moeiteloos, snel en stil. Het vinden van de knoppen is niet iets waar ik bij de huidige groepset moeite mee had, maar de grotere knoppen maken het bij deze groepset toch nog een stukje makkelijker.
De ergonomische vorm van de shifters is fijn en ik merk ook dat de shifter mooi aansluit op het stuur. Hierdoor heb je een vlak deel waar je je hand prettig op kan laten steunen. Als je in de Pyreneeën bent, dan heb je de cols voor het uitzoeken en een week na de Tour reed ik naar Luz-Ardiden. Nu zei ik dat de structuur van de rubbers veranderd is en ik heb het idee dat de hoods wat gladder zijn bij zweethanden. Ik fiets zonder handschoentjes en tijdens het klimmen begin ik wat te glijden op de shifters. Naar mijn idee kan het vocht wat minder goed weg, doordat er minder structuur in het rubber zit.
Het mooie van zo’n lange klim is ook de lange afdaling. De afdaling van Luz-Ardiden is voor de Tour compleet opnieuw geasfalteerd, dus je kan echt vol naar beneden. En om te remmen is één vinger genoeg! De remkracht en korte slag werken erg fijn en in volle afdaling kan je met een vinger aan beide remmen snel en krachtig afremmen. Ook bij snelheden boven de 80 km/h kan je krachtig remmen om snel vaart te minderen of helemaal tot stilstand te komen.
Mijn fiets was deze dagen afgemonteerd met de Shimano Dura-Ace C50 wielen. De brede velg, in combinatie met brede banden, bollen soepel en strak. Je merkt dat de naaf snel aangrijpt wanneer je aanzet. De aangrijping van de ratchet naaf is dus lekker direct en in combinatie met de stijfheid rijdt dat echt top. De stijfheid is vooral goed te merken wanneer je vol in de afdaling door de haarspeldbochten stuurt. De wielen geven geen krimp en met zijwind of slecht wegdek blijven ze stabiel en strak rijden.
Daar waar ik het over de snelheid van het schakelen heb, waren de mechaniekers vooral blij met de snelheid van het monteren en het gemak van het onderhoud. De nieuwe aansluiting van de olie-spuit en geen Di2-kabels meer vanaf het stuur maakt het monteren van een complete groepset vele malen makkelijker. Dat geldt ook voor het personaliseren met behulp van de nieuwe e-tube app.
Vooraf vroeg ik me af wat ze nog konden verbeteren aan een goed werkend product. Voor deze Dura-Ace R9200 disc groepset heeft Shimano geen onderdeel onberoerd gelaten en alles vanaf de tekentafel opnieuw ontwikkeld. En met succes, want het is echt een genot om met deze groep te rijden. Veel kleine details maken samen een groot verschil voor een nieuwe high-end groepset!
Meer info via Shimano
Foto’s door Irmo Keizer / Andreas Dobslaff – Shimano
